Στην Καβάλα και συγκεκριμένα στο ΔΠΘ θα πραγματοποιηθεί το 6ο Πανελλήνιο Συνέδριο με θέμα τη Διδακτική των Επιστημών μέσω Σύγχρονων Τεχνολογιών το χρονικό διάστημα 4-6 Απριλίου 2025.
Ένα ενδιαφέρον πεδίο θα αναλυθεί την Παρασκευή 4 Απριλίου 2025 και αφορά στις θετικές επιστήμες και στις εφαρμογές της: «Από τον σχολικό σεισμογράφο στις καταγραφές σεισμών σε πραγματικό χρόνο», με εισηγητές:
- Συμεών Σαχινίδης: Φυσικός 1ο ΕΠΑΛ Δράμας. Πυρηνικός Φυσικός. Τέως Ερευνητής Πολυτεχνικής Σχολής Ξάνθης
- Θεόδωρος Κούτλες: Γεωλόγος
- Σωτηρία Κυριακίδου: Πτυχιούχος Κοινωνικής Πολιτικής
Η περίληψη της εργασίας του Συμεών Σαχινίδη
Η μελέτη των σεισμών μέσω της σεισμολογίας αποτελεί μία από τις σημαντικότερες εφαρμογές των θετικών επιστημών, συνδυάζοντας τη φυσική, τα μαθηματικά και τη γεωλογία. Η εξέλιξη των εκπαιδευτικών εργαλείων και των τεχνολογικών υποδομών επιτρέπει πλέον την κατανόηση των σεισμικών φαινομένων από το σχολικό περιβάλλον έως και την ανάλυση δεδομένων σε πραγματικό χρόνο.
Η μετάβαση από τον σχολικό σεισμογράφο στα επαγγελματικά συστήματα παρακολούθησης επιτρέπει τη συλλογή δεδομένων σεισμών σε πραγματικό χρόνο, βελτιώνοντας την κατανόηση των σεισμικών φαινομένων και συμβάλλοντας στην έρευνα για τη σεισμική δραστηριότητα και την πρόληψη. Τα σύγχρονα δίκτυα σεισμογράφων παρέχουν κρίσιμες πληροφορίες για την ταυτοποίηση των σεισμικών εστιών και την ενημέρωση του κοινού.
Στόχος της συγκεκριμένης έρευνας είναι η καταγραφή όλων των σεισμών στην Ελλάδα και στις γειτονικές χώρες, ειδικότερα στην Δράμα και στο Άγιο Όρος.
Όλα τα στοιχεία που καταγράφουμε, αποθηκεύονται στο σχολείο σε μια βάση δεδομένων, κοινοποιούνται στο δίκτυο παγκόσμιο δίκτυο σεισμικών δεδομένων, IRIS και είναι στη διάθεση όλων για παραπέρα έρευνα. Η ανάλυση στατιστικών σεισμικών δεδομένων μπορεί να προβλέψει την αυξημένη πιθανότητα εκδήλωσης ενός μεγάλου σεισμού σε μια περιοχή χωρίς να προσδιορίζονται βέβαια ακριβώς το μέγεθος, ο χρόνος εκδήλωσης και το επίκεντρο του σεισμού.
Ένα μεγάλο μέρος των δεδομένων είναι από τις δικές μας καταγραφές των τελευταίων ετών και τα υπόλοιπα στατιστικά δεδομένα από πηγές του ΑΠΘ. Ένα θέμα προς διερεύνηση είναι και η πρόγνωση σεισμών όπως θα δούμε παρακάτω.
Η πρόγνωση των σεισμών από πολύ νωρίς αποτέλεσε προσδοκία και επιδίωξη του ανθρώπου ώστε να εξαλειφθεί ο παράγοντας του «ξαφνικού». Πρόγνωση του σεισμού είναι η γνώση:
- του μεγέθους
- του χρόνου γένεσης
- του τόπου πριν ο σεισμός εκδηλωθεί
Αυτοί οι τρεις παράγοντες πρέπει απαραιτήτως να συνυπάρχουν για να δεχτεί η Πολιτεία ότι υπάρχει πρόγνωση ενός σεισμού, ώστε να μπορεί να λάβει τα απαραίτητα μέτρα προστασίας, να εφαρμόζει δηλαδή τα υπάρχοντα σχέδια έκτακτης ανάγκης.
Ενας επιστημονικός τρόπος (υπό διερεύνηση) στην πρόγνωση σεισμών είναι:
- τα Ηλεκτρομαγνητικά Σήματα
- Τα Αέρια Ραδονίου
Η μελέτη των ηλεκτρομαγνητικών σημάτων και η απελευθέρωση ραδονίου (ένα φυσικό ραδιενεργό αέριο) από το έδαφος πριν από έναν σεισμό μπορούν να αποτελούν ένδειξη αυξημένης σεισμικής δραστηριότητας.
Σύμφωνα με μελέτες ερευνητών σεισμολόγων τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, τρεις έως εννέα εβδομάδες πριν σημειωθεί κάποια σεσμική δόνηση «απελευθερώνονται» ποσότητες ραδονίου και από τις μελέτες των επιστημόνων υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες άνω του 50% να εκδηλωθεί κάποιος σεισμός.
Η έκλυση του ραδονίου παρατηρείται σε περιοχές σε όλη την υφήλιο πριν από σεισμική και ηφαιστειακή δραστηριότητα και είναι δείκτης ενεργοποίησης ρηγμάτων.
Για την ανίχνευση έχουν αναπτυχθεί δύο τύπων μεθοδολογίες και με αντίστοιχα προτεινόμενα μοντέλα μπορούμε να έχουμε πληροφορίες για το χρόνο έλευσης, την απόσταση του επικέντρου και το μέγεθος του σεισμού που προετοιμάζεται (Dipak Ghosh et al.,,2009).
Πριν από έναν σεισμό, οι τάσεις που αναπτύσσονται μέσα στη γη προκαλούν την απελευθέρωση ουρανίου από τα πετρώματα. Αυτό οδηγεί σε αύξηση της συγκέντρωσης ραδονίου, με τις συγκεντρώσεις του να γίνονται πιο υψηλές από το συνηθισμένο λίγο πριν τον σεισμό (Τσελέντης A.,1997).
Στην πρόγνωση ενός σεισμού βοηθάει και η καταγραφή δεδομένων. Η ανάλυση στατιστικών σεισμικών δεδομένων μπορεί να προβλέψει την αυξημένη πιθανότητα εκδήλωσης ενός μεγάλου σεισμού σε μια περιοχή.
Σεισμικές καταγραφές για τη Δράμα
Η Δράμα έχει μέτριο επίπεδο σεισμικής δραστηριότητας και είχε τουλάχιστον 4 σεισμούς μεγέθους 6 από το 1900, γεγονός που υποδηλώνει ότι μεγαλύτεροι σεισμοί αυτού του μεγέθους συμβαίνουν σπάνια, πιθανώς κατά μέσο όρο περίπου κάθε 30 έως 35 χρόνια.
Ο σεισμός του 1829 στη Δράμα ήταν στα 7 Ρίχτερ. Η περίοδος επανάληψης σεισμού τέτοιου μεγέθους είναι στα 1.000 χρόνια.
Σεισμικές καταγραφές για το Άγιο Όρος
Από το 1900, στο/στη Αυτόνομη Μοναστική Πολιτεία Αγίου Όρους σημειώθηκαν 56 σεισμοί μεγέθους έως 7.2 Ρίχτερ:
- 3 σεισμοί μεγέθους 7 βαθμών και άνω
- 12 σεισμοί μεγέθους μεταξύ 6 και 7 βαθμών
- 41 σεισμοί μεγέθους μεταξύ 5 και 6 βαθμών
- Τελευταίος: 5,4 Σεισμός πριν από 3 χρόνια
- Ο πιο δυνατός: 7,2 Σεισμός πριν από 119 χρόνια
Το Άγιο Όρος έχει πολύ υψηλό επίπεδο σεισμικής δραστηριότητας και είχε τουλάχιστον 5 σεισμούς μεγέθους 7 από το 1900, γεγονός που υποδηλώνει ότι μεγαλύτεροι σεισμοί αυτού του μεγέθους συμβαίνουν σπάνια, πιθανώς κατά μέσο όρο περίπου κάθε 20 έως 25 χρόνια.
Συμπεράσματα
Η σεισμολογία είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα εφαρμογής των φυσικών επιστημών, όπως της φυσικής, των μαθηματικών και της γεωλογίας, σε πραγματικά προβλήματα. Οι επιστήμονες μπορούν να αναλύσουν τα δεδομένα που συλλέγονται από σεισμογράφους για να βελτιώσουν τις γνώσεις τους για τη σεισμική δραστηριότητα και να αναπτύξουν καλύτερα μέτρα προστασίας από φυσικές καταστροφές.
Οι μελέτες έγιναν στο 1 ΕΠΑΛ Δράμας και πάντα σε συνεργασία με το Τμήμα Σεισμολογίας του ΑΠΘ με το οποίο το Σχολείο έχει συνεργασία.
*Φωτογραφία: Ο καθηγητής, Συμεών Σαχινίδης